Een varicocele is een abnormale uitzetting van de ader (spatader) die uit de teelbal vertrekt en omhoog loopt. Er treedt af en toe een omkering van de bloedstroom op, naar de teelbal in plaats van ervan weg. Een varicocele komt vrijwel uitsluitend links voor, slechts heel zelden aan beide zijden. De reden hiervan is een verschil in uitmonding van de bewuste ader links in vergelijking met rechts. De exacte oorzaak waardoor een varicocele ontstaat is onduidelijk.

  • Op weefselstalen ziet men ernstige afwijkingen van het testisweefsel. Dit geeft aanleiding tot functieverlies van de teelbal bij 20% van de adolescenten met een varicocele. Er zijn verschillende graden van uitzetting, de hoogste graden geven meer afwijkingen. Bij 70% van een ernstige varicoceles heeft de aangedane teelbal ook een duidelijk kleiner volume. Er wordt aangenomen dat de testis wordt blootgesteld aan een combinatie van hogere temperaturen en stapeling van toxische metabolieten en daardoor aan vruchtbaarheid inboet.
    De spatader veroorzaakt meestal geen klachten; een enkeling heeft een zwaar gevoel of pijn in staande houding.
    Er lijkt een verband te zijn met een lange, smalle lichaamsbouw en ontlastingsproblemen, mogelijk door een ongunstige hydrostatiek of -dynamiek bij te harde buikpers.

    Epidemiologie 
    Varicocele wordt zelden gezien bij kinderen jonger dan 10 jaar. Na de puberteit komt het echter bij 15% van alle jongens voor, hetzelfde percentage als bij volwassen mannen. Varicoceles worden echter bij 30% van de mannen uit infertiele koppels gevonden. Dit suggereert een verband met vruchtbaarheidsproblemen. Zeker niet elke man met een varicocele zal later vruchtbaarheidsproblemen krijgen.

    Diagnose
    De diagnostiek bestaat uit een echografisch onderzoek, eventueel jaarlijks te herhalen zolang de teelballen nog groeien. Bij een spatader aan beide zijden, worden ook de nieren nagekeken. Er worden zelden sperma-onderzoeken gedaan op jeugdige leeftijd.

    De behandeling
    Een duidelijk verschil in volume van de testis (groeiachterstand of atrofie) en pijnklachten zijn indicaties om tot een correctie over te gaan. Er zijn meerdere chirurgische opties; de gekozen ingreep is afhankelijk van de specifieke situatie en gebeurt in overleg. De technisch vermoedelijk beste maar veruit de meest tijdrovende en agressiefste manier is open chirurgisch. Hierbij worden onder sterke vergroting alle aders op de zaadstreng afgebonden. Bij adolescenten wordt dit niet geadviseerd. In onze centra wordt gekozen voor sclerotherapie (“platspuiten” van de aders met een irriterende substantie) onder radiologische controle waarbij ofwel in de operatiezaal door de chirurg de bloedvaten via het scrotum benaderd worden, ofwel door een invasieve radioloog die via een punctie in de rechter liesader een catheter in de grote buikader schuift en zo via de linker nierader - tegen de bloedstroom in - dezelfde teelbalader bereikt. Bij recidief of sterk afwijkende bloeddrainage die gezien werd tijdens sclerotherapie, wordt in tweede instantie gekozen voor een laparoscopische benadering (kijkoperatie via de buik) waarbij de bloedvaten van de teelbal net boven de liesring worden doorgenomen.

    Verwachtingen op de lange termijn 
    De risico’s zijn beperkt en bestaan vooral uit een kans van 10 tot 20% op recidief. Bij sommige typen chirurgische ingrepen komt laattijdig ontstaan van een hydrocele (waterbreuk) rond de testis voor, en zelden een complete atrofie van de testis. Indien vroeg genoeg chirurgisch behandeld, kan men hopen op een inhaalgroei van de testis en verbetering van de spermakwaliteit bij volwassen mannen.

Sluit de enquête